آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG )

نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) دکتر معصومه نیشابوری

آموزش انجام آزمایش ABG

از خون شریانی یا وریدی در آزمایشگاه برای انجام آزمایشات گازهای خون شریانی استفاده می‌گردد. نمونه خون ممکن است از عروق خونی بزرگ قفسه سینه در هنگام کـاتتراسیون یا از سایر عروق انتهایی بدن و حتی بطور مستقیم از خود قلب تهیه شود. خون مـویرگی (Capillary) در بعضی اوقات به جـای خون شریانی قابل استفاده است. نتایج بین نمونه ها نیز اختلاف چندانی نخواهد داشت. استفاده از خون مویرگی در زمانـی که حجم نمونه موردنیاز حداقل باشد، نیاز به تکرار خون گیری باشد و کاتتر شریانی نیز وجود نداشته باشد، کاربرد خواهد داشت. نحوه صحیح گرفتن نمونه ABG از اهمیت خاصی برخوردار است. در این ویدئو به آموزش نحوه صحیح انجام
آزمایش ABG در ICU پرداخته شده است.

این دوره به آموزش مسائل مختلف در حوزه آزمایش ABG می‌پردازد. امید است کاربران گرامی پزشک آموز پس از گذراندن این دوره، بتوانند بخش اعظمی از نیازهای خود را برآورد نمایند.

سرفصل و رئوس مطالب:

• مقدمه ABG
• تست آلن
• انجام خونگیری
• تکنیک های خونگیری
• روش ارسال نمونه
• مراقبت از بیمار بعد از خونگیری

این دوره برای چه کسانی مفید است:

برای مشاهده ویدیو های بیشتر به صفحه فیلم های مهارتی سربزنید.

هپارین
بهـترین روش برای جمع آوری خون شریانییا وریدی، استفاده از سرنگ‌های حاوی هپارین محلول با حجم ۱-۵ میلی لیتر و حداقل تماسخون با هوای مجاور می‌باشد.سرنگ شیشه‌ای نسبت به سرنگ پلاستیکی ارجحیت دارد زیرا مانع از نفوذ گازها به جدار سرنگ می‌شود.حجم سرنگ، مقدار هپارین و حـداکثر خون آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) داخل سرنگ در تهیه نمونه خون اهمیت دارند.فضـای مرده در یک سرنگ ۱-۵ میلی لیتر در حدود ۰٫۱-۰٫۲ میلی لیتر است کـه در این فضا مقدار کافی هپارین مایع برای جلوگیری از انعقـاد ۵ میلی لیتر خون باقی می‌ماند.در هنگـام تهیه نمونه خون، در صورتی که خون به آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG )  مقـدار کافی داخل سرنگ نشود، آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) به دلیل بر هم خوردن تعادل بین مقدار هپـارین و خون، نتایج اشـتباه خواهد شد.ضمن اینکه بعضی از انواع هپارین، خاصیت اسیدی دارند و در این حالت موجب کاهش مقدار pCo2 و خطا در فاکتورهای محاسباتی می‌شود. همچنین اگر هپارین آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG )  باقیمانده در فضای مرده نیز با چند بار جا به جا کردن پیستون، خارج گردد، جای آن را هوا خواهد گرفت که حباب هوا نیز می تواند آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) بطور کاذب باعث افزایشیا کاهش اکسیژن آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) خون شود.همچنین اگر هپارین اضـافی در سرنگ باقی بماند باعث تاثیر بر pH نمونه خواهـد شد.امروزه آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG )  سرنگ های آغشته به هپارین لیتیوم در انـدازه‌هـای مختلف و بسته بندی‌های مجزا به بازار عرضه گردیده است. همچنین سرنگ حـاوی هپارین لیوفیلیزه شرایـط ایده‌آل برای نمونه گاز خون داردکه فاقد خطای اثر رقتی هپارین می‌باشد.به خاطر داشته باشید برایاندازه گیری آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) همـزمان الکترولیت‌ها آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) بویژه سدیم(+Na) از هپارین سدیم به عنوان آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) آموزش نحوه نمونه گیری آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) خون شریانی( ABG ) ضدانعقاد استفاده نشود.بر آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) اساس نتایجیک آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG )  آزمایش مبنی بر تاثیر هپارین بر نتایج آزمایشABG نتایج زیر حاصل شد: ۱- تغییرات غلظت هپارین در محدوده این  آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) مطالعه در نمونه های مورد آزمایش گازهایخون، تاثیری بر نتایجpO2 و O2SAT ندارد.* ۲- کمترین آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) تغییرات معنی دار مربوط به pCO2 و بیشترین تغییرات مربوط به آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG )  HCO3- می باشد.این آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) مسئله می تواند بیانگر این نکته باشد که آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) تاثیر غلظت زیاد هپارین بر پارامترهای متابولیک خون بسیار بیشتر از تاثیر آن بر پارامترهای تنفسی می‌باشد. ۳- آنچه در نمونه گیری گازهای خون اهمیت دارد و کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، غلظت هپارین در آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG )  نمونه خون آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) است که باید هپارین مورد استفاده در هپارینه کردن سرنگ(باقیمانده در فضای مرده)کمتر از ۰٫۱ حجم خون باشد، چه از هپارین ۱ سی سی مساوی ۵۰۰۰ واحد یا ۱ سی سی برابر ۱۰۰۰ واحد استفاده شود. ۴ – استاندارد میزان صحیح غلظت هپارین در حجم مورد نیاز خون جهت عدم تاثیر بر پارامترهای این آزمایش در اندازه گیری وجود ندارد.

مقدمه

بررسی گازهای خون شریانی (ABG) اطلاعات مهمی در خصوص عملکرد تنفسی و متابولیک فراهم می‌آورد و هم اینک در درمان بالینی جایگاه ویژه‌ای دارد. تفسیر نتایج ABG در شماره‌هایی چند از اخبار آزمایشگاهی توسط اساتید محترم بررسی شده است، ولیکن تفسیر ABG زمانی مفید واقع می‌شود که بر پایه یک نمونه مناسب و درست باشد، چرا که پارامترهای ABG بشدت وابسته به نحوه صحیح نمونه‌برداری و انتقال آن به آزمایشگاه با رعایت زنجیره سرد می باشد.

امری که متأسفانه در مراکز درمانی بخصوص مراکز آموزشی کمتر رعایت می‌شود، نگارنده در طی سالها به کرات شاهد این بی‌توجهی مهم بوده که گاهاً منجر به درمان نادرست بیمار و سلب اعتماد از آزمایشگاه نیز شده است. از آنجائی که غالباً در مراکز درمانی، ABG توسط کادر درمان گرفته می‌شود، پیشنهاد می‌گردد آزمایشگاه نحوه نمونه‌گیری صحیح را بصورت پوستری تهیه و در اختیار بخشهای واحد درمانی قرار دهد.

نمونه‌های خون شریانی معمولاً با خونگیری مستقیم از شریان رادیال بدست می‌آیند، برای اینکار نکات ذیل را در نظر می‌گیریم:

۱- یک سرنگ ۵ میلی‌لیتری را با سر سوزن G 21 یا ۲۰ با ۰٫۵ تا ۱ میلی‌لیتر هپارین  پر می‌کنیم. به دقت پیستون سرنگ را به عقب و جلو حرکت داده، سطح داخلی محفظه سرنگ را با هپارین آغشته می‌نمائیم. هپارین اضافی را خارج کرده و تنها لایه‌ای نازک درون سرنگ باقی می‌گذاریم، آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG )  در هنگام خونگیری سر سوزن را با سر سوزن دیگری که آغشته به هپارین نباشد، تعویض می‌کنیم.

۲- بیمار را در وضعیت راحتی قرار داده، بازو را بر روی میز یا تخت تکیه داده بطوریکه ساعد و مچ با زاویه حدوداً ۳۰ درجه نسبت بهم مطابق شکل الف قرار گیرند، شریان رادیال را که در ۱ تا ۲ اینچی شیار مچ است لمس می‌کنیم، پوست اطراف محل خونگیری را با سواب الکل یدوره کاملاً پاک می‌کنیم و صبر می‌کنیم تا پوست خشک شود.

اگر احتمال بروز مشکلی به هنگام خونگیری وجود داشته باشد، پوست و بافتهای نرم را با تزریق زیر جلدی ۱ تا ۲ میلی‌لیتر لیدوکائین ۲% بی‌حس می‌کنیم. تزریق با زاویه حدود ۱۰ درجه نسبت به سطح پوست انجام می‌گیرد و برای تأثیر لیدوکائین حدود ۱ تا ۲ دقیقه زمان لازم است.

۳- در حالیکه شریان را لمس می‌کنیم با سوزنی که آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) با زاویه ۴۵آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG )  آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) درجه بطرف پائین و مستقیماً آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) به محل ضربان شریان نشانه رفته است، به سرعت پوست را سوراخ می‌کنیم.

۴- با دقت سوزن را تا زمان ورود خون به سرنگ آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) جلو می‌بریم، اجازه می‌دهیم ۳-۲ میلی‌لیتر آموزش نحوه نمونه گیری آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) خون شریانی( ABG ) از خون با آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) جریان نبض بصورت خود بخود وارد سرنگ شود. در صورت استفاده از سرنگ پلاستیکی لازم است پیستون را به عقب بکشیم تا نمونه بدست آید.

۵- سوزن را بیرون کشیده و حبابهای هوای آنرا خارج و با یک درپوش پلاستیکی سوزن را می‌پوشانیم. جهت جلوگیری از فعالیت متابولیک آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) سلولهای خون و تغییر مقادیر واقعی، باید نمونه را بلافاصله در یخ قرار داد و نمونه را سریعاً همراه با اطلاعاتی از میزان هموگلوبین و درجه حرارت بدن بیمار به آزمایشگاه منتقل نمود.

مقدمه

بررسی گازهای خون شریانی (ABG) اطلاعات مهمی در خصوص عملکرد تنفسی و متابولیک فراهم می‌آورد و هم اینک در درمان بالینی جایگاه ویژه‌ای دارد. تفسیر نتایج ABG در شماره‌هایی چند از اخبار آزمایشگاهی توسط اساتید محترم بررسی شده است، ولیکن تفسیر ABG زمانی مفید واقع می‌شود که بر پایه یک نمونه مناسب و درست باشد، چرا که پارامترهای ABG بشدت وابسته به نحوه صحیح نمونه‌برداری و انتقال آن به آزمایشگاه با رعایت زنجیره سرد می باشد.

امری که متأسفانه در مراکز درمانی بخصوص مراکز آموزشی کمتر رعایت می‌شود، نگارنده در طی سالها به کرات شاهد این بی‌توجهی مهم بوده که گاهاً منجر به درمان نادرست بیمار و سلب اعتماد از آزمایشگاه نیز شده است. از آنجائی که غالباً در مراکز درمانی، ABG توسط کادر درمان گرفته می‌شود، پیشنهاد می‌گردد آزمایشگاه نحوه نمونه‌گیری صحیح را بصورت پوستری تهیه و در اختیار بخشهای واحد درمانی قرار دهد.

نمونه‌های خون شریانی معمولاً با آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) خونگیری مستقیم از شریان رادیال بدست می‌آیند، برای اینکار نکات ذیل را در نظر می‌گیریم:

۱- یک سرنگ ۵ میلی‌لیتری را با سر سوزن G 21 یا ۲۰ با ۰٫۵ تا ۱ میلی‌لیتر هپارین  پر می‌کنیم. به دقت پیستون سرنگ را به عقب و جلو حرکت داده، سطح داخلی محفظه سرنگ آموزش نحوه نمونه گیری خون شریانی( ABG ) را با هپارین آغشته می‌نمائیم. هپارین اضافی را خارج کرده و تنها لایه‌ای نازک درون سرنگ باقی می‌گذاریم، در هنگام خونگیری سر سوزن را با سر سوزن دیگری که آغشته به هپارین نباشد، تعویض می‌کنیم.

۲- بیمار را در وضعیت راحتی قرار داده، بازو را بر روی میز یا تخت تکیه داده بطوریکه ساعد و مچ با زاویه حدوداً ۳۰ درجه نسبت بهم مطابق شکل الف قرار گیرند، شریان رادیال را که در ۱ تا ۲ اینچی شیار مچ است لمس می‌کنیم، پوست اطراف محل خونگیری را با سواب الکل یدوره کاملاً پاک می‌کنیم و صبر می‌کنیم تا پوست خشک شود.

اگر احتمال بروز مشکلی به هنگام خونگیری وجود داشته باشد، پوست و بافتهای نرم را با تزریق زیر جلدی ۱ تا ۲ میلی‌لیتر لیدوکائین ۲% بی‌حس می‌کنیم. تزریق با زاویه حدود ۱۰ درجه نسبت به سطح پوست انجام می‌گیرد و برای تأثیر لیدوکائین حدود ۱ تا ۲ دقیقه زمان لازم است.

۳- در حالیکه شریان را لمس می‌کنیم با سوزنی که با زاویه ۴۵ درجه بطرف پائین و مستقیماً به محل ضربان شریان نشانه رفته است، به سرعت پوست را سوراخ می‌کنیم.

۴- با دقت سوزن را تا زمان ورود خون به سرنگ جلو می‌بریم، اجازه می‌دهیم ۳-۲ میلی‌لیتر از خون با جریان نبض بصورت خود بخود وارد سرنگ شود. در صورت استفاده از سرنگ پلاستیکی لازم است پیستون را به عقب بکشیم تا نمونه بدست آید.

در صورتی که نمونه به هر دلیلی دارای لخته باشد، نباید جهت انجام آزمایش بکار رود. می‌دانیم ۹۸% اکسیژن خون به هموگلوبین متصل است و ۲% آن در پلاسما محلول می‌باشد، در آزمایش ABG، Po2 از همین اکسیژن محلول اندازه‌گیری می‌شود و وجود لخته، Po2 و به تبع آن سایر پارامترها را تغییر خواهد داد.

۶- به مدت حداقل ۵ دقیقه مستقیماً بر روی شریان در محل خونگیری فشار بیاورید. هیچگاه از بیمار نخواهید خود بر محل خونگیری فشار آورد، چرا که ممکن است نتواند فشار کافی وارد کند و محل خونگیری دچار خونریزی شود.

۷- جریان خون دست به وسیله شریانهای رادیال و اولنار تأمین می‌شود. وقتی عارضه‌ای مانند ترومبوز برای شریان رادیال پیش آید، جریان خون دست توسط شریان اولنار تأمین می‌شود. کفایت این کولاترال را می‌توان توسط تست آلن Allen ارزیابی کرد.

 تست Allen :

ابتدا بر روی هر دو شریان رادیال و اولنار فشار بیاورید. سپس از بیمار بخواهید مشتش را به سفتی به هم بفشارد تا دست از جریان خون خالی و سفید گردد. آنگاه به سرعت فشار را فقط از روی شریان اولنار بردارید. دست باید به سرعت، رنگ طبیعی خودش را بگیرد که بیانگر کافی بودن جریان خون مویرگی توسط گردش خون اولنار است. 

۸- از آنجائیکه تماس خون شریانی با حبابهای هوا می‌تواند مقدار اکسیژن را افزایش یا کاهش دهد (حبابهای هوایی حاوی ۲۱% O2 و Co2 هستند)، لذا نمونه خون شریانی نباید هیچ گونه حباب هوایی داشته باشد.

۹- برای دستیابی به مقادیر دقیق گازهای خون باید از انعقاد خون  جلوگیری کرد. در ABG هپارین به عنوان یک ضد انعقاد بکار می‌رود. البته غلظت H+ در هپارین بیشتر از میزان آن در خون است، در حالیکه مقادیر O2 و Co2 در آن مشابه مقادیر موجود در هوای اتاق می‌باشد. وجود مقادیر زیاد هپارین می‌تواند مقادیر خونی گازها را با اثر رقیق‌کنندگی خود تغییر دهد. اگر مقدار خون کشیده شده کافی باشد (۲ تا ۳ میلی‌لیتر) و هپارین اضافی نیز قبل از نمونه‌گیری از سرنگ خارج گردد، این امر از نظر عملی بی‌ارزش خواهد بود. با این حال اگر از سرنگی بزرگ برای نمونه‌برداری حجم کم استفاده شود، آنگاه باعث خطا خواهد شد.

• عدم وجود کولترال کافی در محل خونگیری
• عدم انجام این تکنیک در یک ضایعه یا از طریق شانت جراحی
• شواهدی از بیماری عروقی محیطی در ناحیه دوردست نسبت به محل خونگیری
• وجود کوآگولوپاتی یا درمان ضد انعقاد با دوز متوسط تا زیاد

خون تیره و بدون نبض که نیاز به ساکشن دستی با آسپیراسیون سرنگ دارد ، نمونه خون وریدی است (مگر موارد شوک شدید یا ایست قلبی) . نشانه دیگر از وریدی بودن خون بدست آمده ، این است که SaO2 در آنالیز ABG به طور قابل ملاحظه از SaO2 پالس اکسیمتری پایین تر است .

مراقبتهای قبل از نمونه گیری :

• باید به بیمار در مورد روند نمونه گیری و نیازی که به انجام آزمایش وجود دارد ، آموزش داده شود .
• به بیمار توضیح داده شود که ورود سوزن موجب درد کوتاه مدت خواهد شد و لازمست ضمن این روند عضو ثابت نگه داشته شود تا از صدمات بافتی و آسیب به اعصاب و تاندونها اجتناب گردد .
• همچنین بعد از گرفتن نمونه به بیمار آموزش داده شود که نیاز به فشار روی محل نمونه گیری برای ۱۰ – ۵ دقیقه ضروری است .
• این کار ممکن است برای بیمار ناخوشایند باشد .
• قبل از نمونه گیری از شریان رادیال باید آزمایش آلن ( Allen Test ) انجام شود .
• نمونه خون باید توسط سرنگ هپارینه بصورت پر و خالی کردن سرنگ و آغشته شدن دیواره آن با هپارین تهیه گردد و روی یخ گذاشته شود تا تبادلات گازها و خروج آن از نمونه به حداقل برسد .