آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها دکتر محمدعلی ابراهیم زاده

آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها پرفسور محمد علی ابراهیم زاده

شیمی دارویی (به انگلیسی: Medicinal Chemistry یا Pharmaceutical Chemistry) نام شاخه‌ای از دانش بنیادین شیمی است که به بررسی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها و استفاده از ترکیبات شیمیایی با هدف درمان، در سیستم‌های زیستی می‌پردازد.

شیمی دارویی درباره کشف، سنتز و تکوین، شناسایی و تفسیر روش اثر ترکیبات فعال زیستی در سطح مولکولی بحث می کند و تاکید آن عمدتاً بر داروها می باشد.

این دانش از دانش‌های پایه در داروسازی به‌شمار می‌رود و بخش گسترده‌ای از داروها از مطالعات در این زمینه حاصل می‌شوند. تاریخ معرفی شیمی دارویی به عنوان علم اولین فارماکوپه در قرن ۱۶ و قرنهای بعد منتشر شد. گنجینه عوامل دارویی سرشار از داروهای جدید با منشأ گیاهی و معدنی معرفی شدند. در اواخر قرن ۱۹، شیمی دارویی با کشف «پل ارلیش» که او را پدر شیمی درمانی جدید می‌نامند، در ارتباط با اینکه ترکیبات شیمیایی در برابر عوامل عفونی ویژه‌ای از خود سمیت انتخابی نشان می‌دهند، دچار یک تحول شگرف شد.

دوره کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها به مسائل مختلف در این حوزه می‌پردازد. امید است کاربران پزشک آموز پس از گذراندن این دوره، بتوانند بخش اعظمی از نیازهای خود را برآورد نمایند.

سرفصل و رئوس مطالب:

• مقدمه و کلیات شیمی دارویی
• طبقه بندی دارو ها
• …

دانلود دوره کلیات شیمی دارویی پزشک آموز

آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها

دانلود فیلم آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها پزشک آموز

دانلود فیلم آموزشی کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها پزشک آموز

آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها

شیمی علم اتم ها، پیوندها و مولکول هاست. دانشی که می تواند خواص ماده، چگونگی تغییرات آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها و شیوه تولید آن ها را از هسته اتم گرفته تا کهکشان ها بررسی کند.رشته شیمی دارای دو بخش علم شیمی و صنایع شیمی است که علم شیمی به عنوان یکی از علوم پایه زیربنای علوم مختلفی همچون بیولوژی، بیوتکنولوژی، پزشکی دندانپزشکی، داروسازی و رشته های متعدد مهندسی است. اما صنایع شیمیایی عبارت است از صنایعی که در آنها واکنش شیمیایی انجام می گیرد یعنی اقسام مواد اولیه تبدیل به محصولات جدید می گردد که خواص این محصولات تا حدودی با مواد اولیه متفاوت است.
صنایع شیمی طیف گسترده ای از صنایع را در بر می گیرد که از آن جمله می توان به صنایع غذایی، داروسازی، پتروشیمی، الیاف مصنوعی، بهداشتی و آرایشی و صنایع تولید لوازم خانگی اشاره کرد.

معرفی رشته شیمی آلی

نکته در اینجاست که یک ماده دارویی همانطور که اثرات درمانی از خود نشان آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها می‌دهد، ممکن است دارای اثرات مخرب و سمی دیگری نیز باشد. برای اطمینان از ایمنی کاربرد دارو در انسان ترکیبات شناسایی شده، باید از ۴ مرحله آزمون و بررسی، با موفقیت بگذرند:

مرحله اول

آزمون بی‌خطر بودن و سمیت دارو قبل از کاربرد بالینی آن است. در این مرحله که ۲ تا ۳ سال به طول می‌انجامد اثرات دارو روی جانوران مختلف و جنینی جانوران باردار بررسی می‌شود. امروزه سعی می‌شود از شیوه‌های کشت بافتی و نمونه‌سازی رایانه‌ای برای کاهش کاربرد جانوران آزمایشگاهی در این مرحله استفاده شود، .ولی ارزش پیش‌بینی کننده این روشها هنوز بسیار محدود است. آزمون سمیت پیش بالینی به ازای هر داروی موفق عرضه شده به بازار به طور متوسط حدود ۴۱ میلیون دلار خرج بر می‌دارد و ممکن است تحلیل اطلاعات به دست آمده تا ۵ سال زمان ببرد. اگر ماده دارویی در حیوانات و جنین آنها اثر سوئی نشان ندهد، وارد مرحله بعدی می‌شود.

مرحله دوم

مرحله ارزیابی دارو در انسان است که طی آن سرنوشت دارو در بدن افراد سالم داوطلب و اثر بدن بر دارو (فارماکوکینتیک) مورد بررسی قرار می‌گیرد. این مرحله نیز ممکن است حدود ۲ سال به طور بیانجامد و معمولا به سبب وجود قوانین سخت در مورد آزمون داروهای جدید روی انسان در کشورهای پیشرفته، با دشواریهای خاصی مواجه است. اگر دارو در این مرحله نیز با مشکل خاصی مواجه نشود، به مرحله سوم راه می‌یابد.

مرحله سوم

این مرحله که ۳ تا ۵ سال به طول می‌انجامد، دارو به تعداد معدودی از بیماران داده می‌شود تا اثرات آن روی بیماری در انسان مشخص شود. در صورتی که دارو در این مرحله نیز نتایج مطلوبی به دست دهد، مجوز ورود به بازار را دریافت خواهد کرد و در سطح وسیع عرضه می‌شود. از این پس دارو در بوته آزمون چهارم یا مرحله پس از فروش قرار می‌گیرد.

مرحله چهارم

در این مرحله عکس‌العمل نژادها و گروههای مختلف جمعیتی در برابر آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها دارو مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و متخصصان پزشکی در سراسر دنیا در صورت مشاهده هر گونه عارضه‌ای آن را به سازمان بهداشت جهانی گزارش می‌دهند. در صورت مضر تشخیص داده شدن دارو، بسرعت آن را از سطح بازار دارویی جمع‌آوری می‌کنند. بر این اساس همه ساله از بین ترکیبات مختلفی که دارای اثرات درمانی می‌باشند، در هر مرحله تعداد زیادی از انها به دلایل مختلف از گردونه پژوهش خارج می‌شوند و از ادامه مرحله بعدی تحقیق باز می‌مانند. همچنین داروهای بسیاری با مشخص شدن اثرات سوء آنها، پس از توزیع وسیع از فهرست داروهای رایج حذف می‌شوند و داروهای متعددی نیز همواره در شرف حذف هستند، برای مثال می‌توان به داروی دی‌پیرون یا نوارلژین اشاره کرد که به دلیل عوارض خونی شدید، امروزه دیگر کاربردی ندارد.

به این ترتیب تخمین زده می‌شود که برای عرضه هر داروی جدید به بازار حدود پنج تا ده هزار مولکول جدید ساخته و بررسی می‌شوند و هزینه‌ای بالغ بر ۲۴۰ میلیون دلار صرف می‌گردد.

عوارض جانبی و اثرات ناخواسته داروها

با وجود مراحل متعدد و موشکافانه بررسی ایمنی کاربرد مواد دارویی و قوانین سخت دریافت مجوز برای تولید و توزیع گسترده، داروها عاری از اثرات ناخواسته نیستند. برخی از این عوارض که خطرات کمتری دارند ناشی از گسترش و تشدید اثرات شناخته شده دارو می‌باشند و قابل پیش‌بینی هستند، ولی گروه دیگر ممکن است تا زمانی که دارو به طور گسترده و به مدت طولانی وارد بازار دارویی نگردیده است، شناسایی نشوند. این گروه از اثرات خطرناکترند و بنابراین آگاهی از آنها برای پزشک اهمیت دارد. برخی از واکنشهای این گروه جنبه آلرژیک (حساسیت‌زا) دارند و برخی دیگر نیز که به واکنش ایدیوسنکراتیک موسومند، دارای ریشه‌های وراثتی می‌باشند. :

شیمی آلی زیر مجموعه ای از دانش شیمی است که درباره ترکیبات کربن یا مواد آلی سخن می‌گوید، عنصر اصلی که با کربن ترکیبات آلی را تشکیل می دهند، هیدروژن می باشد. در گذشته به موادی که ریشه گیاهی یا حیوانی داشتند، مواد آلی می گفتند اما امروزه مواد آلی را می توان از طریق روش های صنعتی و آزمایشگاهی و به کمک مواد معدنی نیز سنتز کرد. موادی که از منابع آلی بدست می آیند، در یک ویژگی مشترک هستند و آن اشتراک در دارا بودن عنصر کربن است. دو منبع بزرگ مواد آلی که از آنها مواد آلی با ترکیبات ساده، تأمین می شوند، آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها نفت و زغال سنگ هستند، این دو ماده فسیلی در مفهوم قدیمی آلی بوده و حاصل تجزیه جانوران و گیاهان هستند. این ترکیبات ساده به عنوان مصالح ساختمانی، در ساختن ترکیبات بزرگتر و پیچیده تر مصرف می گردند. شیمی آلی، شیمی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها ترکیبات کربن با سایر عناصر به ویژه هیدروژن، اکسیژن، نیتروژن، هالوژن ها و غیر فلزات دیگر نظیر گوگرد و منیزیم است. الکل ها، اترها، هیدروکربن ها، آلدئیدها، کتون ها، کربوکسیلیک اسیدها، ترکیبات آلیفاتیک حلقوی، کربانیون ها، آمین ها، فنل ها، درشت مولکول ها و بسپارها (پلیمر) و نظیر آنها جزء مواد آلی بوده و مباحث شیمی آلی را به خود اختصاص داده اند. امروزه از مواد آلی و دانش شیمی آلی در رنگ سازی، کاغذ آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها و جوهرسازی، مواد غذایی، پوشاک، پتروشیمی، مواد پلاستیکی و لاستیکی، داروسازی، پزشکی و ده ها صنعت دیگر بهره می برند. افزون بر بیست میلیون ترکیب شناخته شده کربن وجود دارد و هر ساله نیم میلیون مولکول جدید به خانواده مواد آلی اضافه آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها می شوند. شیمی آلی شالوده زیست شناسی و پزشکی است. ساختمان موجودات زنده به غیر از آب، عمدتا” از مواد آلی ساخته شده اند، مولکول های مورد بحث در زیست شناسی مولکولی همان مولکول های آلی هستند. امروزه ما در عصر کربن زندگی می کنیم، هر روزه روزنامه ها و مجلات، ذهن ما را متوجه ترکیبات کربن نظیر کلسترول، چربی های اشباع نشده، هورمون ها، استروئیدها، حشره کش ها و فرومون ها می نماید. در دهه های گذشته به خاطر نفت جنگ های متعددی راه افتاده است، همچنین در فاجعه نازک شدن لایه اوزون که عمدتا” به خاطر وجود کلرو فلوئورو کربن ها می باشد و پدیده گازهای گلخانه ای که ناشی از حضور متان، کلرو فلوئورو کربن ها و دی اکسید کربن است، زندگی انسان ها را به خطر انداخته است.

زمانی که سخن از مواد آلی به میان می آید، طیف وسیعی از مواد نظیر الکل ها، اترها، هیدروکربن ها، آلدئیدها، کتون ها، کربوکسیلیک اسیدها، ترکیبات آلیفاتیک حلقوی، کربانیون ها، آمین ها، فنل ها، درشت مولکول ها و بسپارها (پلیمر) مطرح می شود که مباحث شیمی آلی را به خود اختصاص داده اند

امروزه از مواد آلی و دانش شیمی آلی در رنگ ها، کاغذ و جوهر، مواد غذایی، مواد پلاستیکی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها و لاستیکی، مواد آرایشی – بهداشتی و شوینده ها، پلیمرهای جدید و … استفاده می شود. صنایع پتروشیمی، داروسازی، پزشکی، پوشاک و ده ها صنعت دیگر نیز مستقیم و غیر مستقیم مدیون این شاخه از علم هستند.

دانشکده شیمی دارویی دارای رشته شیمی آلی در مقطع دکتری تخصصی می باشد.  دوره دکتری آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها شیمی بالاترین مقطع تحصیلی دانشگاهی در این رشته می باشد که به اعطای درجه دکتری  شیمی منتهی می گردد.اهداف مهم این دوره  تربیت محققین و متخصصین دارای تفکری خلاق و مستقل بوده و در نهایت به روش های پیشرفته پژوهشی احاطه یافته و با تسلطی که بر یک یا چند موضوع دارند قادر به درک مشکلات علمی و صنعتی یک جامعه بوده  و به حل آن بپردازند.از مهر ماه سال ۱۳۹۴ دانشکده شیمی دارویی دانشگاه آزاد واحد علوم پزشکی پذیرای دانشجویان در مقطع دکتری تخصصی رشته شیمی آلی نیز شده است.

معرفی رشته ی فیتو شیمی

شیمی گیاهی را اصطلاحا فیتو شیمی می‌گویند. در این آموزش کلیات آموزش کلیات آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها شیمی دارویی و طبقه بندی داروها شیمی دارویی و طبقه بندی داروها شاخه از شیمی به بررسی خواص شیمیایی و دارویی گیاهان مختلف می‌پردازند.در واقع شاخه‌ای از علم شیمی است که به مطالعه ترکیبات شیمیایی گیاهان مانند متابولیت‌های ثانویه گیاهی می‌پردازد.به بیانی دیگر می‌توان گفت که این علم با شیمی گیاهان دارویی طی سالیان بسیار زیاد ارتباط داشته‌است و ترکیبات گیاهی نقش بسزایی در صنعت داروسازی داشته‌اند.

از روش‌های معمول در علم می‌توان به استخراج و جداسازی، تغلیظ، آنالیز و روش‌های کروماتوگرافی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها و الکتروفورز که باعث شناخت فرمو‌ل‏های دقیق ساختاری و مسیرهای بیوسنتزی می‌شود. شواهد فیتوشیمیایی از انواع شواهد و صفات مورد استفاده در طبقه بندی‌های فیلوژنتیکی هستند، به شکلی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها که در گونه‌های دارای نزدیکی و خویشاوندی با یکدیگر، ترکیبات مشابهی یافت می‌شود اما همیشه نیز این گونه نیست. 

به طور کلی از نظر ساختار علمی و روش های اجرایی و اهداف پروژه ها فیتو شیمی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها بسیار شبیه به شاخه ی فارماکوگنوزی از شاخه های تخصصی دارو سازی است. شاید بسیاری از محققان در رشته ی فیتو شیمی متوجه نباشند که پروژ های آن ها بسیار شبیه به محققان در رشته ی فارماکوگنوزی در دانشکده های دارو سازی است. این دو گروه می توانند همکاری های زیادی داشته باشند و نتیجه ی کار آن ها که حاصل التقاط شیمی و داروسازی است می تواند بسیار مثمر ثمر باشد. به طور مشابه نیز بسیاری از محققین متخصص داروساز که دوره های رزیدنتی را در زیر شاخه ی فارماکوگنوزی می گذرانند شاید از وجود زیر شاخه ی فیتو شیمی اطلاعاتی نداشته باشند. جالب آنجاست که آنچه یک محقق کارشناسی ارشد در رشته ی فیتوشیمی انجام می دهد توسط دانشجو های دکتری داروسازی در دانشکده آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها های داروسازی هم انجام می شود. این شباهت بسیار زیاد بوده و شامل استفاده از روش های جداسازی و استخراج به همراه روش های کرومانوگرافی و اسپکتروسکوپی برای شناسایی و جداسازی مواد دارویی در گیاهان است.

یکی از مزیت های استفاده از گیاهان برای تولید دارو ارزان و طبیعی بودن آن ها است. گاهی یک گیاه یک آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها ترکیب پیچیده را به راحتی و فقط با استفاده از نور و آب و هوا سنتز می کند که سنتز آن در محیط آزمایشگاهی بسیار طاقت فرسا خواهد بود. این مزیت عمده ی دارو های گیاهی است که منجر به ایجاد شاخه های فیتوشیمی و فارماکوگنوزی در دانشگاه های دنیا شده است.

یک متخصص فیتوشیمی (فیتوشیمیست) قادر است نسبت به استخراج، اندازه گیری و شناسایی ترکیبات موثره آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروهاگیاهان دارویی در مقیاس آزمایشگاهی و صنعتی اقدام نموده و عضو مؤثری در گروه های تحقیقاتی شیمی دارویی در مراکز تحقیقاتی و شرکتهای داروسازی باشد.در حقیقت فیتوشیمی دانش بررسی و مطالعه ترکیبات شیمیایی گیاهی است. اگر یک شیمی آلی دان تفکر میکند و فرمول ساخت یک ماده شیمیایی را طراحی میکند اما یک فیتوشیمی دان ترکیبات شیمیایی گیاهان را مطالعه و بررسی میکند. در طی قرون مختلف بسیاری از ترکیبات گیاهی نقشی اساسی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها درصنایع داروسازی داشته اند و ایده اولیه در ساخت داروها را در ذهن محققین ایجاد کردند. تکنیک های مورد استفاده در بررسی و شناخت ماده موثره دارویی، استخراج و جداسازی (آماده سازی نمونه) تغلیظ (افزایش حساسیت دستگاه های تجزیه ای)، آنالیز و تکنیک های شناسایی نظیر کروماتوگرافی و الکتروفورز میباشند. پس از انجام این آنالیزها فرمولهای دقیق ساختاری و روشهای بیوشیمیایی ساخت شناخته میشود. شواهد فیتوشیمیایی از جمله شاهدهای مورد استفاده در طبقه بندی های فیلوژنتیکی هستند، به گونه ای که در گونه های دارای نزدیکی و شباهت با یکدیگر، ترکیبات مشابهی یافت می شود اما همیشه این شباهتها در بین این طبقه وجود ندارد و آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها اثرهای مواد دارویی مشابه متفاوت خواهد بود. در ایران با توجه به وضعیت آب وهوایی، رویش گیاهان مختلف که خاصیت دارویی دارند به طور متنوع و فراگیر دیده میشود. ماده موثره بسیاری از این گیاهان هنوز بررسی و مطالعه نشده است. با سرمایه گذاری در این بخش و پتانسیل بالای علمی و عملی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها در کشور میتوان آینده درخشانی را برای این رشته متصور شد تکنیک های رایج دراین علم عبارتند از: استخراج و جدا سازی، تغلیظ، آنالیز، تکنیک های کروماتوگرافی و الکتروفورز که در نهایت شناخت فرمولهای دقیق ساختاری و مسیرهای بیوسنتزی را امکان پذیر می سازد

امروزه از مواد آلی و دانش شیمی آلی در رنگ ها، کاغذ و جوهر، مواد غذایی، مواد پلاستیکی و لاستیکی، مواد آرایشی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها– بهداشتی و شوینده ها، پلیمرهای جدید و … استفاده می شود. صنایع پتروشیمی، داروسازی، پزشکی، پوشاک و ده ها صنعت دیگر نیز مستقیم و غیر مستقیم مدیون این شاخه از علم هستند.

دانشکده شیمی دارویی دارای رشته شیمی آلی در مقطع دکتری تخصصی می باشد. آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها دوره دکتری شیمی بالاترین مقطع تحصیلی دانشگاهی در این رشته می باشد که به اعطای درجه دکتری  شیمی منتهی می گردد.اهداف مهم این دوره  تربیت محققین و متخصصین دارای تفکری خلاق و مستقل بوده و در نهایت به روش های پیشرفته پژوهشی احاطه یافته و با تسلطی که بر یک یا چند موضوع دارند قادر به درک مشکلات علمی و صنعتی یک جامعه بوده  و به حل آن بپردازند.از مهر ماه سال ۱۳۹۴ دانشکده شیمی دارویی دانشگاه آزاد واحد علوم پزشکی پذیرای دانشجویان در مقطع دکتری تخصصی رشته شیمی آلی نیز شده است.

معرفی رشته ی فیتو شیمی

شیمی گیاهی را اصطلاحا فیتو شیمی می‌گویند. در این شاخه از شیمی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها به بررسی خواص آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها شیمیایی و دارویی گیاهان مختلف می‌پردازند.در واقع شاخه‌ای از علم شیمی است که به مطالعه ترکیبات شیمیایی گیاهان مانند متابولیت‌های ثانویه گیاهی می‌پردازد.به بیانی دیگر می‌توان گفت که این علم با شیمی گیاهان دارویی طی سالیان بسیار زیاد ارتباط داشته‌است و ترکیبات گیاهی نقش بسزایی در صنعت داروسازی داشته‌اند.

از روش‌های معمول در علم می‌توان به استخراج و جداسازی، تغلیظ، آنالیز و روش‌های کروماتوگرافی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها و الکتروفورز که باعث شناخت فرمو‌ل‏های دقیق ساختاری و مسیرهای بیوسنتزی می‌شود. شواهد فیتوشیمیایی از انواع شواهد و صفات مورد استفاده در طبقه بندی‌های فیلوژنتیکی هستند، به شکلی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروهاکه در گونه‌های دارای نزدیکی و خویشاوندی با یکدیگر، ترکیبات مشابهی یافت می‌شود اما همیشه نیز این گونه نیست. 

به طور کلی از نظر ساختار علمی و روش های اجرایی و اهداف آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها پروژه ها فیتو شیمی بسیار شبیه به شاخه ی فارماکوگنوزی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها از شاخه های تخصصی دارو سازی است. شاید بسیاری از محققان در رشته ی فیتو شیمی متوجه نباشند که پروژ های آن ها بسیار شبیه به محققان در رشته ی فارماکوگنوزی در دانشکده های دارو سازی است. این دو گروه می توانند همکاری های زیادی داشته باشند و نتیجه ی کار آن ها که حاصل التقاط شیمی و داروسازی است می تواند بسیار مثمر ثمر باشد. به طور مشابه نیز بسیاری از محققین متخصص داروساز که دوره های رزیدنتی را در زیر شاخه ی فارماکوگنوزی می گذرانند شاید از وجود زیر شاخه ی فیتو شیمی اطلاعاتی نداشته باشند. جالب آنجاست که آنچه یک محقق کارشناسی ارشد در رشته ی فیتوشیمی انجام می دهد توسط دانشجو های دکتری داروسازی در دانشکده های داروسازی هم انجام می شود. این شباهت بسیار زیاد بوده و شامل استفاده از روش های جداسازی و استخراج به همراه روش های کرومانوگرافی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها و اسپکتروسکوپی برای شناسایی و جداسازی مواد دارویی در گیاهان است.

یکی از مزیت های استفاده از گیاهان برای تولید دارو ارزان و طبیعی بودن آن ها است. گاهی یک گیاه یک ترکیب پیچیده را به راحتی و فقط با استفاده از نور و آب و هوا سنتز می کند که سنتز آن در محیط آزمایشگاهی بسیار طاقت فرسا خواهد بود. این مزیت عمده ی دارو های گیاهی است که منجر به ایجاد شاخه های فیتوشیمی و فارماکوگنوزی در دانشگاه های دنیا شده است.

یک متخصص فیتوشیمی (فیتوشیمیست) قادر است آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها نسبت آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها به استخراج، اندازه گیری و شناسایی ترکیبات موثره گیاهان دارویی در مقیاس آزمایشگاهی و صنعتی اقدام نموده و عضو مؤثری در گروه های تحقیقاتی شیمی دارویی در مراکز تحقیقاتی و شرکتهای داروسازی باشد.در حقیقت فیتوشیمی دانش بررسی و مطالعه ترکیبات شیمیایی گیاهی است. اگر یک شیمی آلی دان تفکر میکند و فرمول ساخت یک ماده شیمیایی را طراحی میکند اما یک فیتوشیمی دان ترکیبات شیمیایی گیاهان آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها را مطالعه و بررسی میکند. در طی قرون مختلف بسیاری از ترکیبات گیاهی نقشی اساسی درصنایع داروسازی داشته اند و ایده اولیه در ساخت داروها را در ذهن محققین ایجاد کردند. تکنیک های مورد استفاده در بررسی و شناخت ماده موثره دارویی، استخراج و جداسازی (آماده سازی نمونه) تغلیظ (افزایش حساسیت دستگاه های تجزیه ای)، آنالیز و تکنیک های شناسایی نظیر کروماتوگرافی و الکتروفورز میباشند. پس آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها از انجام این آنالیزها فرمولهای دقیق ساختاری و روشهای بیوشیمیایی ساخت شناخته میشود. شواهد فیتوشیمیایی از جمله شاهدهای مورد استفاده در طبقه بندی های فیلوژنتیکی هستند، به گونه ای که در گونه های دارای نزدیکی و شباهت با یکدیگر، ترکیبات مشابهی یافت می شود اما همیشه این شباهتها در بین این طبقه وجود ندارد و اثرهای مواد دارویی مشابه متفاوت خواهد بود. در ایران با توجه به وضعیت آب وهوایی، رویش گیاهان مختلف که خاصیت دارویی دارند به طور متنوع و فراگیر دیده میشود. ماده موثره بسیاری از این گیاهان هنوز بررسی و مطالعه نشده است. با سرمایه گذاری در این بخش و پتانسیل بالای علمی و عملی در کشور میتوان آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها آینده درخشانی را برای این رشته متصور شد تکنیک های رایج دراین علم عبارتند از: استخراج و جدا سازی، تغلیظ، آنالیز، تکنیک های کروماتوگرافی و الکتروفورز که در نهایت شناخت فرمولهای دقیق ساختاری و مسیرهای بیوسنتزی را امکان پذیر می سازد

.

امروزه از مواد آلی و دانش شیمی آلی در رنگ ها، کاغذ و جوهر، مواد غذایی، مواد آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها پلاستیکی و لاستیکی، مواد آرایشی – بهداشتی و شوینده ها، پلیمرهای جدید و … استفاده می شود. صنایع پتروشیمی، داروسازی، پزشکی، پوشاک و ده ها صنعت دیگر نیز مستقیم و غیر مستقیم مدیون این شاخه از علم هستند.

دانشکده شیمی دارویی دارای رشته شیمی آلی در مقطع دکتری تخصصی می باشد.  دوره دکتری شیمی بالاترین مقطع تحصیلی دانشگاهی در این رشته می باشد که به اعطای درجه دکتری  شیمی منتهی می گردد.اهداف مهم این دوره  تربیت محققین و متخصصین دارای تفکری خلاق و مستقل بوده و در نهایت به روش آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروهاپیشرفته پژوهشی احاطه یافته و با تسلطی که بر یک یا چند موضوع دارند قادر به درک مشکلات علمی و صنعتی یک جامعه بوده  و به حل آن بپردازند.از مهر ماه سال ۱۳۹۴ دانشکده شیمی دارویی دانشگاه آزاد واحد علوم پزشکی پذیرای دانشجویان در مقطع دکتری تخصصی رشته شیمی آلی نیز شده است.

معرفی رشته ی فیتو شیمی

شیمی گیاهی را اصطلاحا فیتو شیمی می‌گویند. در این شاخه از شیمی به بررسی خواص شیمیایی و دارویی گیاهان مختلف می‌پردازند.در واقع شاخه‌ای از علم شیمی است که به مطالعه ترکیبات شیمیایی گیاهان مانند متابولیت‌های ثانویه گیاهی می‌پردازد.به بیانی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها دیگر می‌توان گفت که این علم با شیمی گیاهان دارویی طی سالیان بسیار زیاد ارتباط داشته‌است و ترکیبات گیاهی نقش بسزایی در صنعت داروسازی داشته‌اند.

از روش‌های معمول در علم می‌توان به استخراج و جداسازی، تغلیظ، آنالیز و روش‌های کروماتوگرافی و الکتروفورز که باعث شناخت فرمو‌ل‏های دقیق ساختاری و مسیرهای بیوسنتزی می‌شود. شواهد فیتوشیمیایی از انواع شواهد و صفات مورد استفاده در طبقه بندی‌های فیلوژنتیکی هستند، به شکلی که در گونه‌های دارای نزدیکی و خویشاوندی با یکدیگر، ترکیبات مشابهی یافت می‌شود اما همیشه نیز این گونه نیست. 

به طور کلی از نظر ساختار علمی و روش های اجرایی و اهداف پروژه ها فیتو شیمی بسیار شبیه به شاخه ی فارماکوگنوزی از شاخه های تخصصی دارو سازی است. شاید بسیاری از محققان در رشته ی فیتو شیمی متوجه نباشند که پروژ های آن ها بسیار شبیه به محققان در رشته ی فارماکوگنوزی در دانشکده های دارو سازی است. این دو گروه می توانند همکاری های زیادی داشته باشند و نتیجه ی کار آن ها که حاصل التقاط شیمی و داروسازی است می تواند بسیار مثمر ثمر باشد. به طور مشابه نیز بسیاری از محققین متخصص داروساز که دوره های رزیدنتی را در زیر شاخه ی فارماکوگنوزی می گذرانند شاید از وجود زیر شاخه ی فیتو شیمی اطلاعاتی نداشته باشند. جالب آنجاست که آنچه یک محقق کارشناسی ارشد در رشته ی فیتوشیمی انجام می دهد توسط دانشجو های دکتری داروسازی در دانشکده های داروسازی هم انجام می شود. این شباهت بسیار زیاد بوده و شامل استفاده از روش های جداسازی و استخراج به همراه روش های کرومانوگرافی و اسپکتروسکوپی برای شناسایی و جداسازی مواد دارویی در گیاهان است.

یکی از مزیت های استفاده از گیاهان برای تولید دارو ارزان و طبیعی بودن آن آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها ها است. گاهی یک گیاه یک ترکیب پیچیده را به راحتی و فقط با استفاده از نور و آب و هوا سنتز می کند که سنتز آن در محیط آزمایشگاهی بسیار طاقت فرسا خواهد بود. این مزیت عمده ی دارو های گیاهی است که منجر به ایجاد شاخه های فیتوشیمی و فارماکوگنوزی در دانشگاه های دنیا شده است.

یک متخصص فیتوشیمی (فیتوشیمیست) قادر است نسبت به استخراج، اندازه گیری آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها و شناسایی ترکیبات موثره گیاهان دارویی در مقیاس آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها آزمایشگاهی و صنعتی اقدام نموده و عضو مؤثری در گروه های تحقیقاتی شیمی دارویی در مراکز تحقیقاتی و شرکتهای داروسازی باشد.در حقیقت فیتوشیمی دانش بررسی و مطالعه ترکیبات شیمیایی گیاهی است. اگر یک شیمی آلی دان تفکر میکند و فرمول ساخت یک ماده شیمیایی را طراحی میکند اما یک فیتوشیمی دان ترکیبات شیمیایی گیاهان را مطالعه و بررسی میکند. در طی قرون مختلف بسیاری از ترکیبات گیاهی نقشی اساسی درصنایع داروسازی داشته اند و ایده اولیه در ساخت داروها را در ذهن آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها محققین ایجاد کردند. تکنیک های مورد استفاده در بررسی و شناخت ماده موثره دارویی، استخراج و جداسازی (آماده سازی نمونه) تغلیظ (افزایش حساسیت دستگاه های تجزیه ای)، آنالیز و تکنیک های شناسایی نظیر کروماتوگرافی و الکتروفورز میباشند. پس از انجام این آنالیزها فرمولهای دقیق ساختاری و روشهای بیوشیمیایی ساخت شناخته میشود. شواهد فیتوشیمیایی از جمله شاهدهای مورد استفاده در طبقه بندی های فیلوژنتیکی هستند، به گونه ای که در گونه های دارای نزدیکی و شباهت با یکدیگر، ترکیبات مشابهی یافت می شود اما همیشه این شباهتها در بین این طبقه وجود ندارد و اثرهای مواد دارویی مشابه متفاوت خواهد بود. در ایران با توجه به وضعیت آب آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها وهوایی، رویش گیاهان مختلف که خاصیت دارویی دارند به طور متنوع و فراگیر دیده میشود. ماده موثره بسیاری از این گیاهان هنوز بررسی و مطالعه نشده است. با آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها گذاری در این بخش و پتانسیل بالای علمی و عملی در کشور میتوان آینده درخشانی را برای این رشته متصور شد تکنیک های رایج دراین علم عبارتند از: استخراج و جدا سازی، تغلیظ، آنالیز، تکنیک های کروماتوگرافی و الکتروفورز که در نهایت شناخت فرمولهای دقیق ساختاری و مسیرهای بیوسنتزی را امکان پذیر می سازد.

مباحث اصلی:

متخصص فیتوشیمی میتواند نسبت به استخراج، اندازه گیری و شناسایی ترکیبات موثره گیاهان دارویی در مقیاس آزمایشگاهی و صنعتی اقدام نموده و عضو مؤثری در گروه های تحقیقاتی شیمی دارویی در مراکز تحقیقاتی و شرکتهای داروسازی باشد. بنابراین فیتوشیمی دان ها باید علوم مختلف در حوزه شیمی را با مبحث مربوط به گیاهان جمع کنند. یک گروه تحقیقاتی خوب، تخصصهای مختلف در این زمینه را میتواند در کنار هم جمع کند تا هم افزایی به وجود آید که نیاز به مدیریت و دانش لازم بر فرایند کلی به دست آوردن ماده آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها موثره دارویی است. این شاخه از شیمی به شاخه فارماکوگنوزی داروسازی شبیه است. به طور کلی علم روز، یک علم بین رشته ای است و برای انجام کارهای بزرگ نیاز به تجمیع تخصصهاست.

آینده، بازار کار و چشم انداز:

با توجه به وضعیت آب وهوایی که در ایران از شمال تا جنوب و غرب و شرق وجود دارد گیاهان دارویی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها متنوعی در ایران یافت شده است. وجود  عطاریها در سطح شهر موید این مطلب است. از آنجا که ماده موثره بسیاری از این گیاهان هنوز بررسی و مطالعه نشده است. با سرمایه گذاری در این بخش و پتانسیل بالای علمی و عملی در کشور میتوان آینده درخشانی را برای این رشته متصور شد.

یک گروه فیتوشیمی قوی با آزمایشگاههای مجهز به وسایل استخراج و آنالیز مواد متشکله گیاهان و مواد اولیه دارویی و دستگاههای پیشرفته برای شناسایی ترکیبات مانند طیف سنج های جرمی و طیف سنجهای نوری میتواند استخراج، اندازه گیری و شناسایی ترکیبات موثره گیاهان دارویی در مقیاس آزمایشگاهی و صنعتی و همچنین فرمولاسیون داروهای گیاهی به خوبی انجام دهد.  

کارشناسی ارشد شیمی آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها گرایش شیمی و فناوری اسانس

معرفی رشته :

کشور ما به دلیل برخورداری از شرایط آب و هوایی و اقلیمی رویشگاه مناسبی برای گونه های گیاهی است و در این آموزش کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها میان گیاهان اسانس دار سهم بسزایی در این مقوله دارند. تولید و  بهره برداری از این گیاهان بسیار ناچیز است که یکی از علتهای آن کمبود نیروی انسانی آگاه و کارآزموده در این زمینه است.
هدف از این رشته تربیت نیروی انسانی کارآمدی است که از یک سو از دانش شیمی کافی برخوردار باشد و از سوی دیگر شناخت کافی از اسانس ها و گیاهان مولد آنها داشته باشد.این رشته در حقیقت زیر مجموعه رشته فیتوشیمی می باشد.

دانلود ویدیو آموزشی کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها پزشک آموز

دانلود ویدئو آموزشی کلیات شیمی دارویی و طبقه بندی داروها پزشک آموز

این دوره برای چه کسانی مفید است: