آموزش سنگ های کلیوی

سنگ های کلیوی دکتر امیر امامی زیدی

سنگ های کلیوی

کُلیه‌ها دو عضو قرمز-قهوه‌ای لوبیایی شکل‌اند که در مهره‌داران یافت می‌شوند. آن‌ها در سمت چپ و راست فضای خلفی-صفاقی قرار داشته، و در انسان‌های بالغ در حدود ۱۲ سانتی‌متر طول دارند. که از سه بخش قشری، مرکزی و لگنچه تشکیل شده‌اند. آن‌ها خون را از سرخرگ‌های کلیوی، دریافت می‌کنند و سپس خون از راه سیاهرگ‌های کلیوی از آن‌ها خارج می‌گردد. هر کلیه به میزنای متصل شده، که لولهٔ حمل‌کنندهٔ ادرار ترشحی به مثانه است.

دوره سنگ کلیه به مسائل مختلف در این حوزه می‌پردازد. امید است کاربران پزشک آموز پس از گذراندن این دوره، بتوانند بخش اعظمی از نیازهای خود را برآورد نمایند.

سرفصل و رئوس مطالب:

• سنگ شکنی درون اندام ( TUL )
• سنگ های کلیوی
• …

این دوره برای چه کسانی مفید است:

انواع سنگ کلیه :

۱- سنگ های اگزالات و فسفات کلسیم : حدود ۸۰% سنگ های کلیه، از جنس اگزالات کلسیم هستند و بروز این نوع سنگ کلیه بیشتر در سنین میانسالی است. از جمله علل دیگر، پرکاری تیروئید، افزایش اسید اوریک ادرار، اسیدوز توبولی کلیه، افزایش اگزالات ادرار و افزایش کلسیم ادرار می باشد. درمان اولیه شامل برطرف کردن عامل اصلی است.

۲- سنگ های STRUVITE : این نوع سنگ از نظر شیوع، بعد از سنگ های کلسیمی هستند که حاوی آمونیوم، فسفات و منیزیم می باشند. این سنگ ها با عفونت های سیستم ادراری ارتباط دارند، به این علت به آنها سنگ های عفونی گفته می شود.

۳- سنگ های اسید اوریکی : این سنگ ها حدود ۴% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. افزایش دفع اسید اوریک، در اثر اختلال در سوخت و ساز واسطه ای پورین ها رخ می دهد، که در بیماری نقرس دیده می شود. البته ممکن است در اثر بیماری های تحلیل برنده ی دیگر نیز، که سبب شکسته شدن سریع عضلات می شوند، هم به وجود آید.

۴- سنگ های سیستئینی : این سنگ ها حدود ۱% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. این بیماری ژنتیکی نسبتاً نادر، در اثر اختلال ژنتیکی در بازجذب کلیوی اسید آمینه ی سیستئین رخ می دهد. لذا این ترکیب در ادرار تجمع می یابد. به این وضعیت، سیستینئوری ( وجود سیستئین در ادرار) گفته می شود. علت این اختلال ژنتیکی است. لذا در سنین کودکی بروز می کند و معمولاً سابقه ی خانوادگی نیز دارد. این بیماری یکی از معمول ترین علت های سنگ کلیه در دوران کودکی و قبل از بلوغ است.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر سنگ کلیه می باشند؟

– رنگ پوست: سفید پوستان

– سن ابتلا به سنگ کلیه : بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی

– رژیم غذایی : رژیمی که دارای مقدار زیادی سبزیجات سبز رنگ، چربی، لبنیات، نمک و چای جوشیده باشد.

– تاریخچه فامیلی : در نزدیکان فرد، کسی سنگ کلیه داشته است.

– تاریخچه خود فرد :  فردی که قبلا دارای سنگ کلیه بوده است.

– عفونت در لوله های ادراری

– کاهش مایعات بدن به علت اسهال یا تعریق بیش از حد.

– بی نظمی و خوب عمل نکردن کلیه ها

– اختلال متابولیکی : مانند مشکلات در روده، غدد درون ریز و کلیه ها

– اختلال ژنتیکی : آموزش سنگ های کلیوی ، نقرس (بیماری مربوط به مفاصل که موجب افزایش اسید اوریک در خون می شود)، افزایش اگزالات در ادرار و اسیدی شدن لوله های کلیوی

– اختلال در کار غده تیروئید

– دریافت زیاد ویتامین های C و D

– انسداد در لوله های ادرار

– داروها از قبیل: دیورتیک ها و یا داروی ضد اسید معده که دارای کلسیم می باشد.

– کمبود خواب، مصرف الکل، کم تحرکی از عوامل دیگر ابتلا به این بیماری هستند.

اندازه سنگ کلیه

همانطور که گفتیم سنگ کلیه می تواند بصورت منفرد و یا اینکه در تعداد زیاد باشد اندازه سنگ کلیه می تواند متفاوت باشد، اندازه سنگ کلیه در برخی از موارد بسیار کوچک هست و تنها به اندازه ی یک عدد شن می باشند و برخی دیگر از آنها به اندازه ای بزرگ هستند که می توانند تمام لگنچه کلیه را پر کنند.

حالت تهوع و استفراغ و معده درد، عفونت، تب، وجود خون در ادرار، کاهش دفع ادرار و یا قطع کامل آن، درد در هنگام ادرار کردن، ادرار بودار، ادرار تیره، وجود چرک در ادرار، نفخ تمامی این موارد یا وجود یکی از این موارد می تواند از علائم سنگ کلیه باشد که پزشک باید نظر قطعی را بدهد.

درمان سنگ کلیه چیست

درمان سنگ کلیوی بسته به نوع و علت تشکیل آن متفاوت است و این مطالب صرفا جهت آگاهی شما میباشد، تشخیص و درمان با مراجعه به پزشک متخصص باید صورت بگیرد.

درمان سنگ های کوچکی که با علائم خفیفی همراه هستند :

بسیاری از سنگ های کلیوی به درمان های تهاجمی نیاز ندارند. شما از طریق روش های زیر قادر خواهید بود یک سنگ کوچک را از دستگاه ادراری عبور داده و دفع کنید:

نوشیدن آب : نوشیدن ۱/۹ تا ۲/۸ لیتر آب در روز به شستشوی سیستم ادراری کمک می کند.

تسکین درد سنگ کلیه : عبور یک سنگ کوچک با درد و ناراحتی همراه خواهد بود. پزشک در جهت درمان درد سنگ کلیه ، مسکن تجویز خواهد کرد به عنوان نمونه ایبوپروفن (ادویل، موترین و غیره)، استامینوفن (تیلنول و غیره) و یا ناپروکسن. (البته این داروها برای دردهای متوسط کارایی دارد)

درمان سنگ های بزرگ و انواعی که منتهی به علائم و نشانه های شدید تر می شوند:

آن دسته از سنگ های کلیوی که با درمان های ساده و سنتی قابل درمان نیستند، یعنی بزرگتر از آن هستند که بتوانند به خودی خود دفع شوند و همچنین منجر به خون ریزی، آسیب کلیه و عفونت پیش رونده دستگاه ادراری شده اند، به درمان های تهاجمی نیاز دارند.

 استفاده از امواج صوتی (سنگ شکن) : در این فرایند سنگ شکنی از امواج صوتی به منظور تولید ارتعاشات قوی به نام امواج شوکی استفاده می کنند که سنگ را به تکه های بسیار ریزی خرد می کند که این خرده ها از طریق ادرار دفع می شوند. این فرایند صدای بلندی تولید می کند و با درد متوسطی نیز همراه است بنابراین برای راحتی بیشتر یا تحت بیهوشی خفیفی قرار می گیرید و یا از آموزش سنگ های کلیوی ها استفاده می کنند. نوع فرایند بسته به تجهیزات مورد استفاده متفاوت است.

سنگ شکنی از طریق امواج شوکی : ممکن است منجر به خونریزی از طریق ادرار، کبود شدگی در ناحیه کمر یا آموزش سنگ های کلیوی و خون ریزی در اطراف کلیه و یا ارگان های مجاور شود. عبور خرده های سنگ از دستگاه ادراری نیز می تواند با درد و ناراحتی همراه باشد.

جراحی به منظور حذف سنگ های بزرگ : به منظور درآوردن سنگهای بزرگ، کلیه را باز می کنند در واقع از طریق جراحی برش کوچکی در ناحیه کمر بیمار ایجاد می کنند. زمانی از این نوع جراحی استفاده می شود که درمان از طریق امواج شوکی ناموفق بوده و یا سنگ موجود بسیار بزرگ باشد.

استفاده از یورتروسکوپ در حذف سنگ : در برخی موارد به منظور درمان سنگ کلیه از یورتروسکوپ استفاده می شود که وسیله ای برای مشاهده درون دستگاه ادراری است. بدین شکل که لوله مجهز به دوربین آندوسکوپ را از طریق مثانه به سمت حالب عبور می دهند و نهایتاً آن را به سمت سنگ حرکت می دهند. زمانیکه محل سنگ تعیین شد از طریق ابزار خاصی آن را به تکه های ریزی می شکنند تا از طریق ادرار دفع گردد.

جراحی غده پاراتیروئید : برخی از سنگ های کلسیمی به دلیل فعالیت بیش از حد غده پاراتیروئید ایجاد می شوند. غدد پاراتیروئید در ۴ گوشه غده تیروئید شما واقع هستند. زمانیکه این غدد بیش از حد هورمون پاراتیروئید ترشح کنند، سطوح کلسیم بدن افزایش می یابد و منتج به دفع مقادیر بالایی کلسیم از ادرار می گردد. یک تومور خوش خیم در یکی از ۴ غده پاراتیروئید می تواند منجر به ایجاد چنین شرایطی شود. معمولاً جراحان این نوع تومور ها و یا غدد پاراتیروئید را از طریق جراحی خارج می سازند.

سنگ کلیه تا وقتی حرکت نمی‌کند و ثابت است، هیچ علامتی ندارد. مشکلات از زمانی آغاز می‌گردد که سنگ در کلیه جابه‌جا می‌شود یا به سمت میزنای (لوله‌ای که هر کلیه را به مثانه وصل می‌کند) به راه می‌افتد. در این حالت، برخی یا همه موارد زیر دیده می‌شود:

• درد شدید و متناوب در پهلو و پشت، پایین‌تر از سطح دنده‌ها که ممکن است به پایین شکم تیر بکشد

• سوزش ادرار

• ادرار صورتی، قرمز یا قهوه‌ای
• ادرار بدبو یا تیره
• تهوع و استفراغ
• احساس نیاز مداوم به دفع ادرار
• افزایش تعداد نوبت‌های دفع ادرار بیش از حد عادی
• تب و لرز در صورت وجود عفونت
• کم شدن حجم ادرار

یادمان باشد درد سنگ کلیه تغییر می‌کند. با جابه‌جا شدن سنگ در مجاری ادرار، محل و شدت درد دگرگون می‌شود.

علل سنگ کلیه

سنگ کلیه معمولا یک علت واحد و مشخص ندارد اما عواملی وجود دارند که احتمال بروز سنگ کلیه را بیشتر می‌کنند. به طور کلی، وقتی غلظت برخی مواد که می‌توانند بلور تشکیل دهند (مانند کلسیم، اسید اوریک و اُگزالات) در ادرار افزایش می‌یابد، سنگ کلیه تشکیل می‌شود. در حالت عادی، موادی در ادرار وجود دارند که از چسبیدن مولکول‌ها به هم و تشکیل بلور جلوگیری می‌کنند. اگر این مواد در ادرار کم باشند روند تولید سنگ را تسریع می‌نمایند.

انواع سنگ کلیه

اگر نوع یا جنس سنگ کلیه را بدانیم، علل تشکیل سنگ را بهتر درک می‌کنیم و پزشک متخصص اورولوژی بهتر می‌تواند برای پیشگیری از تشکیل دوباره آن ما را راهنمایی کند. بنابراین، در صورت امکان بهتر است سنگ را برای تعیین جنس به آزمایشگاه تحویل بدهیم

انواع سنگ کلیوی به لحاظ ترکیبات سنگ به شرح زیر هستند:

سنگ کلسیمی

بیشتر سنگ‌های کلیه از آموزش سنگ های کلیوی کلسیم هستند و بیشتر از همه از جنس اُگزالات کلسیم. اگزالات یک ماده طبیعی است که هم در برخی غذاها وجود دارد و هم در کبد تولید می‌شود. برخی سبزیجات، میوه‌ها، مغزیات و شکلات حاوی مقدار زیادی اگزالات هستند.

علاوه بر غذاهایی که می‌خوریم، خوردن دوز بالای ویتامین د و برخی جراحی‌های روده هم آموزش سنگ های کلیوی کلسیم و اگزالات را در ادرار زیاد می‌کند.

سنگ‌های کلیه ممکن است از جنس آموزش سنگ های کلیوی کلسیم هم باشند. برخی تغییرات در سوخت و ساز بدن، برخی سردردهای آموزش سنگ های کلیوی و یک داروی ضدصرع به نام توپیرامات ممکن است موجب ایجاد این نوع سنگ کلیه شوند.

سنگ ستراویتی

این نوع سنگ کلیه در پاسخ به یک عفونت ایجاد می‌شود مانند عفونت دستگاه ادراری. این سنگ‌ها می‌توانند به سرعت بزرگ شوند و معمولا اندازه آموزش سنگ های کلیوی دارند؛ به همین دلیل حرکت نمی‌کنند و علامت زیادی ندارند.

سنگ اسید اوریکی

این نوع سنگ کلیه در شخصی آموزش سنگ های کلیوی می‌شود که مایعات کمی می‌نوشد ولی بدنش آب زیادی از دست می‌دهد. کسانی که غذاهای سرشار از پروتیین می‌خورند یا اسید اوریک خون بالا (نقرس) دارند هم ممکن است به این نوع سنگ کلیه دچار شوند.

سنگ سیستینی

این نوع سنگ فقط در کسانی دیده می‌شود که به یک اختلال ارثی مبتلا هستند که در آن، ماده خاصی به نام سیستین را بیشتر از حد معمول در ادرار دفع می‌کنند.

تشخیص سنگ کلیه

در صورت بروز علائم سنگ کلیه باید به پزشک متخصص اورولوژی (بیماری‌های مجاری ادرار) مراجعه کرد.

دکتر ممکن است آزمایش آموزش سنگ های کلیوی (برای اندازه‌گیری سطح کلسیم و اسید اوریک)، آزمایش ادرار، سونوگرافی، رادیوگرافی (ساده یا تخصصی) یا سی‌تی‌اسکن درخواست نماید.

درمان سنگ کلیه

روش‌های درمانی متنوعی برای سنگ کلیه وجود دارد. پزشک معالج بر اساس اندازه سنگ کلیه روش مناسب را برمی‌گزیند.

درمان سنگ کلیوی کوچک

سنگ‌های کلیوی ریز نیاز به درمان تهاجمی مانند سنگ‌شکن ندارند و به طور معمول با انجام کارهای زیر دفع می‌شوند:

• نوشیدن آب فراوان (روزانه دو تا سه لیتر)
• داروهای مسکن غیرنسخه‌ای طبق مشورت با دکتر داروساز
• داروهای نسخه‌ای آموزش سنگ های کلیوی عضلات میزنای، بنا به تجویز پزشک معالج

درمان سنگ کلیوی بزرگ یا سنگ کلیوی همزمان با سایر بیماری‌ها

برخی از سنگ‌های کلیوی درشت هستند و از طریق روش‌های گفته شده آموزش سنگ های کلیوی در بالا دفع نمی‌شوند یا با خونریزی یا عفونت دستگاه ادراری همراه هستند؛ این آموزش سنگ های کلیوی شاید به درمان‌های زیر نیاز پیدا کنند:

• سنگ‌شکنی با دستگاهی که امواج صوتیِ آن، سنگ کلیه را خرد می‌کند.

این کار حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و ممکن است کمی درد داشته باشد و به همین دلیل ممکن است یک آرامبخش یا بیهوشی خفیف به فرد داده شود.

• جراحی کلیه برای برداشتن سنگ‌های بسیار بزرگ

• استفاده از آندوسکوپی (فرستادن لوله باریک حاوی نور به نام اورتروسکوپ از مجرای ادرار و مثانه) برای پیدا کردن سنگ در میزنای و خرد کردن آن با ابزار ویژه.

این کار تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.

• جراحی غده پاراتیرویید (در مواردی که پرکاری این غده عامل ایجاد سنگ کلیه است)

پیشگیری از سنگ کلیه

ایجاد آموزش سنگ های کلیوی در شیوه زندگی و برخی داروها می‌توانند برای پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه کمک کنند.

تغییر شیوه زندگی برای پیشگیری از سنگ کلیه

کارهای زیر برای پیشگیری از این بیماری مفید است:

• نوشیدن آب فراوان در آموزش سنگ های کلیوی روز به آموزش سنگ های کلیوی که احساس تشنگی نداشته باشیم و ادرار بی‌رنگ یا به رنگ زرد روشن باشد. در هوای گرم لازم است آب بیشتری بنوشیم.
• غذاهای پر اگزالات کمتر بخوریم. ریواس، چغندر، اسفناج، مغزیات، چای، شکلات و محصولات سویا اگزالات فراوانی دارند.
• در رژیم غذایی خود از نمک و پروتئین حیوانی کمتر استفاده کنیم.
• به خوردن غذاهای سرشار از کلسیم ادامه دهیم اما در خوردن مکمل حاوی کلسیم محتاط باشیم.

کلسیم موجود در غذاها احتمال ایجاد سنگ کلیه را زیاد نمی‌کند.

خوب است به طور کلی در این مورد با یک کارشناس تغذیه مشورت کنیم.

دارو برای پیشگیری از سنگ کلیه

این داروها میزان نمک‌ها و املاح معدنی در ادرار را تنظیم می‌کنند و پزشک معالج بر پایه نوع سنگ دفع شده داروی آموزش سنگ های کلیوی را تجویز می‌نماید. به عنوان مثال شاید پزشک معالج برای پیشگیری از سنگ کلسیمی داروی افزایش‌دهنده ادرار از خانواده تیازیدها تجویز کند یا بنا به صلاح‌دید پزشک برای پیشگیری از سنگ ستراویتی، دوز کم آنتی‌بیوتیک برای مدت زمان طولانی لازم باشد.

افراد مبتلا به سنگ کلیه، ممکن است در آینده در معرض خطرات بیشتری قرار گیرند. در صورت رعایت نکردن موارد احتیاطی، کلیه نیمی از افراد هفت سال بعد دچار سنگ مجدد می‌شود. برای پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه راه‌کارهای زیر توصیه می‌شود:

نوشیدن مقدار زیاد آب: (حداقل هشت لیوان آب در روز) یا مایعاتی مانند آب پرتقال، لیموناد یا لیموترش

کاهش مصرف سدیم و غذاهای شور: مقدار زیاد سدیم سطح کلسیم را در ادرار افزایش می‌دهد و این امر باعث تشکیل سنگ می‌شود.

نوشیدن و خوردن کلسیم کافی: این اقدام پیشگیرانه ممکن است کمی گیج کننده به نظر آموزش سنگ های کلیوی ، زیرا پزشکان آموزش سنگ های کلیوی هستند که آموزش سنگ های کلیوی بالای آموزش سنگ های کلیوی در ادرار می‌تواند باعث ایجاد سنگ شود، اما عدم مصرف مقدار کافی کلسیم نیز می‎تواند سطح اگزالات را در ادرار آموزش سنگ های کلیوی دهد. کلسیم آموزش سنگ های کلیوی بر ریواس در مواد غذایی دیگری مانند اسفناج، چغندر، آموزش سنگ های کلیوی سبوس، چیپس سیب‎زمینی و سیب‎زمینی سرخ‎کرده یافت می‌شود. بهتر آموزش سنگ های کلیوی به جای مصرف مکمل، کلسیم را از مواد غذایی و نوشیدنی‌های سالم تأمین کنید.

پرهیز از خوردن بعضی از غذاها و نوشابه ‎ های بدون الکل: در صورت آموزش سنگ های کلیوی آموزش سنگ های کلیوی حداقل یکبار سنگ کلیه، کاهش مصرف پروتئین حیوانی ایده آموزش سنگ های کلیوی است. آموزش سنگ های کلیوی بعضی غذاها مانند تخم‌مرغ، اسفناج، چغندر، شکلات و آجیل و همچنین نوشیدنی‌های کولا (نوشیدنی شیرین و گازدار) با سنگ کلیه مرتبط است.

ترجمه از: مینا ابوطالبیان، خبرنگار ایمنا